Տիգրան Մեծը (մ.թ.ա. 95 – մ.թ.ա. 55) Հայոց Արտաշեսյան թագավորական տան ամենանշանավոր ներկայացուցիչներից էր։ Նրա օրոք Հայաստանը դարձավ Մերձավոր Արևելքի ամենահզոր պետություններից մեկը՝ ընդարձակվելով Կասպից ծովից մինչև Միջերկրական ծով։
Վաղ կյանք և իշխանության գալը
Տիգրանը Արտաշես Ա-ի որդին էր։ Մ.թ.ա. 85-ին, երբ Տիգրանը վերադարձավ Պարթևների մոտից (որտեղ պատանդ էր պահվել մ.թ.ա. 96-ից), նա ամրապնդեց իր դիրքը Հայաստանում։ Շուտով նա սկսեց ընդլայնել իր տիրույթները՝ դառնալով տարածաշրջանի գերիշխող ուժերից մեկը։
Զորահավաք և ռազմական նվաճումներ
Տիգրանն ակտիվ ռազմական արշավներ իրականացրեց.
Մ.թ.ա. 83-ին նա գրավեց Սելևկյան Սիրիան և Կիլիկիան, ընդարձակելով Հայաստանը դեպի հարավ։
Մ.թ.ա. 77-ին նվաճեց Փյունիկիան և Պաղեստինը, դուրս գալով Միջերկրական ծովի ափեր։
Մ.թ.ա. 70-ականներին նվաճեց Պարսպատուն և Ատրոպատենան։
Այս նվաճումների շնորհիվ նա ստացավ «Արքաների արքա» տիտղոսը։
Տիգրանակերտ՝ հզոր մայրաքաղաք
Տիգրանը մ.թ.ա. 80-ականներին հիմնեց նոր մայրաքաղաք՝ Տիգրանակերտը, որը կառուցված էր հելլենիստական ոճով և դարձավ մշակութային ու տնտեսական կենտրոն։ Այն ուներ ամուր պարիսպներ, թատրոն, շուկաներ ու պալատներ։
Հռոմի հետ պատերազմները
Տիգրանի զորեղությունը Հռոմի Հանրապետությունը չէր կարող անտեսել։
- Մ.թ.ա. 69-ին հռոմեական զորահրամանատար Լուկուլլոսը ներխուժեց Հայաստան և գրավեց Տիգրանակերտը։
- Մ.թ.ա. 66-ին Պոմպեոս Մեծը պարտադրեց Տիգրանին հաշտություն կնքել, որի արդյունքում նա կորցրեց իր նվաճումների մեծ մասը, բայց պահեց Հայաստանը որպես թագավորություն։
Ժառանգությունը
Չնայած պատերազմներում պարտություններին՝ Տիգրան Մեծը թողեց հարուստ ժառանգություն.
Հայաստանի մշակութային և ռազմական հզորության գագաթնակետը
Համախմբված պետություն՝ զարգացած տնտեսությամբ
Հզոր բանակ ու դիվանագիտական կապեր
Տիգրան Մեծը մահացավ մ.թ.ա. 55-ին՝ թողնելով հայկական պատմության մեջ անջնջելի հետք։